Balhae, Mançurya (Kuzeydoğu Çin)'nın güney bölgeleri ve Primorsky Krai ile Kore Yarımadası'nın kuzey bölümlerini işgal etti. 926 yılında Kitanlar tarafından yıkılan ülkenin güney bölgelerindeki toprakları Goryeo himayesine girerken kuzey bölgelerindeki topraklarının büyük bir çoğunluğu Liao Hanedanlığı'nın hakimiyetine geçmiştir.
TARİHİ
Kuruluşu
941 ile 945 yılları arasını kapsayan, günümüze kadar gelen en eski kayıt olan "Tang'ın Eski Kitabı"nda Balhae'den bahsedilmektedir. Mançurya'nın güneyi ile Kore'nin kuzeyi, Kore'nin Üç Krallığı'ndan biri olan Goguryeo'nun toprakları içinde yer almaktaydı. Goguryeo, Silla ve Tang Hanedanlığı'nın işbirliğiyle 668 yılında yıkıldı. Silla, Taedong Nehri'nin güneyini topraklarına katarak Birleşik Silla dönemini başlatırken; Tang, Mançurya'nın batı topraklarının çoğunu ele geçirdi. "Tang'ın Yeni Kitabı"nda Balhae'nin kurucusunun eski Goguryeo generali Dae Joyeong olduğu kayıtlara geçmiştir.
Genişleme ve Dış İlişkiler
Ülkenin ikinci hükümdarı Kral Mu (h. 719-737), Amur Nehri boyunca Tang, Silla ve Heishui Mohe tarafından kuşatıldığında donanmasıyla Tang'a saldırarak Shandong Yarımadası'nda bir Tang valisini öldürmüştür. Daha sonra Tang ile Balhae arasında uzlaşma sağlanmasıyla Tang’a vergi veren heyetlerin gönderilmesine devam edilmiştir. Güneydoğudan Silla'ya gözdağı vermek için 728 yılında Japonya'ya bir heyet göndermiştir. Balhae krallığın sonuna kadar Japonya ile diplomatik ve ticari ilişkilerini sürdürmüştür. Japonya, Balhae'ye sadece 13 kez heyet gönderirken; Balhae birçok güçlü devlete olan coğrafi yakınlığından dolayı Japonya'ya 34 kez heyet göndermiştir. Balhae, bölgede bir tampon bölge haline gelmiştir.
Ülkenin üçünü hükümdari İmparator Mun (h. 737-793), toprakları kuzeyde Amur vadisinin içlerine doğru ve batıda Liaodong Yarımadası'na kadar genişletmiştir. Hükümdarlığı sırasında Silla ile ticaret yapmak için "Sillado" (신라도, 新羅道) adı verilen bir yol kurulmuştur. Kral Mun Balhae'nin başkenti birkaç kez taşımıştır. 755'li yıllarda istikrar sağlamak ve geçici olarak genişlettiği bölgesindeki farklı etnik kabileler üzerinde merkezi yönetimi güçlendirmek için bugünkü Heilongjiang eyaletinde bulunan Jingpo gölünün yakınında Sanggyeong şehrini başkent yapmıştır. Ayrıca Tang ulusal akademisinin esas alındığı Jujagam ulusal akademisinin kurulmasına izin verdi. Çin kendisini kral olarak tanımasına rağmen; Balhae kendisini cennetin oğlu ve bir imparator olarak görüyordu.
Ülkenin onuncu hükümdarı Kral Seon (h. 818-830) zamanında Balhae, Kore’nin kuzeyini, Mançurya’nın kuzeydoğusu ile günümüzdeki Rusya’ya bağlı Primorsky Krai’yi kontrol altına aldı. Kral Seon’un düzenlemiş olduğu seferler sonucunda Liaodong Yarımadası’ndaki çok sayıda kuzeyli Mohe kabilesi ile güneybatıdaki Küçük Goguryeo krallığı Balhae krallığına katılmıştır. Ülkenin gücü Silla’ya 721 yılında kuzeydeki ortak sınırının olduğu bölge boyunca sınır duvarı inşa ettirmeye mecbur kılmıştır.
Çöküşü ve Mirası
Geleneksel olarak tarihçiler iktidardaki Koreliler arasındaki etnik çatışmalar ile alt tabakadaki Mohelerin ülkeyi zayıf düşürdüğüne inanmaktadır. Son çalışmalar Balhae topraklarının ortasında bulunan Baekdu Dağı’nın 10. Yüzyıldaki volkanik patlama neticesinde ülkenin yıkılışına sebep olduğu izlenimini uyandırmaktadır. Baekdu dağı, Cennet Gölü ile dünyadaki en büyük volkanik çöküntü alanına sahiptir. Volkanik patlama sonucu küller çok geniş bir alana yayılmış olup Japonya’nın kuzeyinde bile tortul tabakası bulunabilmektedir. Bu şiddetli patlama, büyük miktarlardaki volkanik külün tarıma zarar vermesine ve hatta toplumsal bütünlüğünü etkilemesine neden olmuştur. Kitanlar bu doğal felaketten faydalanmışlardır.
Sonuçta Balhae, Liaoxi bölgesinde (bugünkü Pekin bölgesinin doğusu) yeni bir güç olarak ortaya çıkan Kitanlara karşı koyamamıştır. Balhae’nin 926 yılında yok olmasıyla Kitanlar, 936 yılında Liao Hanedanlığı’nın topraklarına kattığı kukla krallık olan Dongdan Krallığı’nı kurmuşlardır. Bazı Balhaeli soylular Liaoyang’a gitmişler fakat Balhae’nin doğu toprakları politik olarak bağımsız kalmışlardır. Aralarında soyluların da bulunduğu yaklaşık sayıları 1 milyon olarak tahmin edilen Balhae halkı, son Veliaht Prens Dae Gwang-hyeon tarafından güneye, kendilerini Gogruyeo (934)’nun yeni halefi olarak ilan eden Goryeo’ya kaçırılmıştır. Veliaht Prens Dae Gwang-hyeon’a Goryeo Hanedanlığı’nın kraliyet ismi Wang (왕, 王), verilmişken Balhae kraliyet ailesinden gelen birçok kimse Goryeo’da aile isimlerini Tae (태, 太) olarak değiştirmiştir. Sonraki Kore hanedanlıkları kendilerini Goguryeo ve Balhae’nin torunları olarak saysalar da Balhae, Kore tarihinde Mançurya topraklarının önemli bir kısmını elinde tutan son devlettir. Ayrıca bu durum sonraki Kore hanedanlıklarının kuzeye yayılma politikasının başlangıcı olmuştur.
Kitanlar, Jin Hanedanlığı’nı kuran Curçenler tarafından yenilgiye uğratılmışlardır. Jin Hanedanlığı, Balhae halkını da Kitanlar olarak kabul etmiştir. Curçen beyannameleri, yedi Wuji (勿吉) kabilesinden gelen Balhae ve Curçen halklarının ortak kökene sahip olduğunu ve hatta “Curçen ve Balhae’nin aynı aileden geldiklerini” ifade etmektedir. Jin’in dördüncü, beşinci ve yedinci imparatorlarına Balhae kraliçeleri annelik etmiştir. 13. Yüzyılda Kuzey Çin’de Moğollar tarafından yapılan nüfus sayımlarında Balhae Goryeo, Kitan ve Curçen gibi etnik gruplarından ayırt edilmiştir. Bu Balhae halkının krallığın fethedilmesinden sonra bile kimliklerini koruduklarını göstermektedir.
Sonuç
Balhae’nin çöküşünden sonra 926’daki ülkenin eski topraklarının çoğunu kontrol altında tutan son kralına yeni Kitan hükümdarları tarafından Dongdan adı verildi. Ancak 927 yılından itibaren ülkenin her tarafında çok sayıda isyan başladı. Bu isyanlar Balhae’nin birkaç kez yeniden canlanmasına neden oldu. Bunlar dışında başarılı olan üç krallık kuruldu: Sonraki Balhae, Jeong-an Krallığı, Heung-yo Krallığı ve Daewon Krallığı. Bu üç krallık geçici olarak Liaodong Yarımadası’nın dışında Kitan ve Dongdan Krallıkları’nın peşine düştüyse de Liao İmparatoru tarafından yok edildiler.
934 yılında, Balhae’nin son Veliaht Prensi Dae Gwang-hyeon Kitanlara karşı isyan başlattı. İsyanın bastırılmasından sonra korunma ve kraliyet soy isminin bahşedildiği Goryeo’ya kaçtı. Bu durum Liao ile Goryeo arasında diplomatik ilişkilerin kopmasına sebep olduysa da istila tehdidi olmadı.
YÖNETİM VE KÜLTÜR
Balhae, eski Goguryeo’dan kalanlar ve bugünkü Mançurya’daki Tunguz halklarının bir kısmı olan yerel Mohe’lerden oluşmaktaydı. Mohe, Goguryeo yönetici sınıfına köle statüsünde hizmet etmeye mecburdu. Aslında işçi sınıfının büyük bir kısmını oluşturuyordu. Bununla birlikte Balhae’nin kuruluşunda katkısı olan Geolsa Biu gibi onun yolunda giden bazı Moheliler Balhae’nin elit sınıfına yükselme fırsatı buldular. Çok azı yönetim tabakasının bir bölümünde rütbeli sınıf olan “suryong” ünvanına sahipti. Azınlıkta olmasına rağmen Balhae elçilerinin bazı üyeleri Mohe soyisimleri aldılar.
Balhae'nin yazılı kayıtları kayıp olduğu için krallığa ilişkin bütün bilgilerin arkeolojik kazılardan ve günümüzdeki Çin kaynaklarından elde edilmiş olması muhtemeldir. Kuruluşundan sonra Balhae, kültür ve politik sistemini etkin bir biçimde Çin'in Tang Hanedanlığı'ndan almıştır. Balhae şehir planı üzerine çalışmalar yapan arkeologlar, Balhae'nin Goguryeo'daki şehirlerle benzer özelliklere sahip olduğunu ve kuruluşundan sonra Tand Hanedanlığı'yla kültürel benzerliklerin sürdüğü sonucuna varmışlardır. Çin kaynaklarına göre, Balhae'nin beş başkenti, on beş eyalet ve altmış üç idari bölgesi bulunmaktaydı.
Kültürel gelişmişlik düzeyiyle meşhur olan Balhae, Çinli bir resmi görevli tarafından "Doğu'nun gelişmiş toprağı" olarak betimlenmiştir. Yönetim üç idare ve altı bakanlıkla yönetildi. Balhae'nin yapıları Çin sisteminden sonra değişime uğramış olsa da tamamiyle Tang'a uyumlu olmamıştır. "Taenaesang" veya "sarayın başbakanı" sağ ve sol idarenin başındaydı ve beş başkentin sistemi Goguryeo'nun yönetim yapısından meydana gelmekteydi. Balhae de, Silla gibi Çin kraliyet sınavlarına girip başarılı olması için çok sayıda öğrenciyi Tang'a göndermiştir. Sonuç olarak Balhae'nin başkenti Sanggyong, Tang'ın başkenti Chang'an'a benzer bir şekilde organize edilmişti. Konut sektörü de dikdörtgen bir duvar ile çevrelenmiş sarayın her iki yanında tasarlandı.
Balhae kültürünün aslı Goguryeo'dan gelmektedir. Birçok yapıda olduğu gibi Balhae sarayında da Ondol tesisatı ortaya çıkarılmıştır. Bunun dışında Balhae tapınaklarında Goguryeo sanatından farklı olarak Budist heykel ve motifleri bulunmuştur. Balhae'ye ait önemli bir kültürel kaynak da 20. yüzyılın sonlarında Longtou Dağı'ndaki Antik Mezarlar'da özellikle Prenses Jeong-Hyo'nun Mozolesi'nde keşfedilmiştir.
Balhae'nin yazılı kayıtları kayıp olduğu için krallığa ilişkin bütün bilgilerin arkeolojik kazılardan ve günümüzdeki Çin kaynaklarından elde edilmiş olması muhtemeldir. Kuruluşundan sonra Balhae, kültür ve politik sistemini etkin bir biçimde Çin'in Tang Hanedanlığı'ndan almıştır. Balhae şehir planı üzerine çalışmalar yapan arkeologlar, Balhae'nin Goguryeo'daki şehirlerle benzer özelliklere sahip olduğunu ve kuruluşundan sonra Tand Hanedanlığı'yla kültürel benzerliklerin sürdüğü sonucuna varmışlardır. Çin kaynaklarına göre, Balhae'nin beş başkenti, on beş eyalet ve altmış üç idari bölgesi bulunmaktaydı.
Kültürel gelişmişlik düzeyiyle meşhur olan Balhae, Çinli bir resmi görevli tarafından "Doğu'nun gelişmiş toprağı" olarak betimlenmiştir. Yönetim üç idare ve altı bakanlıkla yönetildi. Balhae'nin yapıları Çin sisteminden sonra değişime uğramış olsa da tamamiyle Tang'a uyumlu olmamıştır. "Taenaesang" veya "sarayın başbakanı" sağ ve sol idarenin başındaydı ve beş başkentin sistemi Goguryeo'nun yönetim yapısından meydana gelmekteydi. Balhae de, Silla gibi Çin kraliyet sınavlarına girip başarılı olması için çok sayıda öğrenciyi Tang'a göndermiştir. Sonuç olarak Balhae'nin başkenti Sanggyong, Tang'ın başkenti Chang'an'a benzer bir şekilde organize edilmişti. Konut sektörü de dikdörtgen bir duvar ile çevrelenmiş sarayın her iki yanında tasarlandı.
Balhae kültürünün aslı Goguryeo'dan gelmektedir. Birçok yapıda olduğu gibi Balhae sarayında da Ondol tesisatı ortaya çıkarılmıştır. Bunun dışında Balhae tapınaklarında Goguryeo sanatından farklı olarak Budist heykel ve motifleri bulunmuştur. Balhae'ye ait önemli bir kültürel kaynak da 20. yüzyılın sonlarında Longtou Dağı'ndaki Antik Mezarlar'da özellikle Prenses Jeong-Hyo'nun Mozolesi'nde keşfedilmiştir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder